جنگندهء آموزشي Yak-130
جنگندهء آموزشي ياك130، به عنوان برندهء «رقابت ساخت جت آموزشي» جهت نيروي هوايي روسيه، به تاريخ آوريل 2002 انتخاب شد. اين جنگندهء آموزشي، توسط كاخانجات ياكولوف، ايركوت و روسوبرون، عمدتن جهت صادرات درنظر گرفته شده است؛ هرچند كه نيروي هوايي روسيه نيز، نياز آتي خود به اين جنگنده را 200 فروند اعلام كرده است كه به عنوان جنگندهء نسل چهار يا پنج، جهت ماموريتهاي ضربتي سبك يا امور آموزشي، در اين نيرو به كار گرفته ميشوند. اين جنگندهها قرار است جايگزين هواپيماهاي فرسوده و قديمي L-39 موسوم به آلباتروس شوند. اولين سري اين جنگندهها كه مشتمل بر 10 فروند است، قرار است در طول سال 2006 وارد خدمت در مركز آموزشهاي هوايي كراسنودار شوند. خط توليد اين هواپيما نيز پيشتر به تاريخ مي 2003 راه اندازي شده بود.
آزمونهاي پروازي هواپيماهاي ساخته شده نيز از تاريخ آوريل 2004 آغاز شده و اوائل سال 2006 نيز تكميل شدهاند. نيروي هوايي روسيه نيز، آزمونهاي رسمي پروازي اين هواپيما را به تاريخ مي 2005 صورت داد.
تمام آزمايشات پروازي و تاكتيكي اي كه براي به خدمت گيري يك جنگندهء پيشرفتهء آموزشي مورد نياز است، قبل از سال 2006 و تحويل به نيروي هوايي روسيه، انجام شدهاند.
رقابت ساخت جت آموزشي تحت برنامهاي به نام Voyenno Vozdushnyye Sily انجام شد.
ياكولوف، ايركوت و روسوبرون = Yakovlev, the Irkut company, and by Rosoboronexport
كراسنودار = Krasnodar
پيشرفت و توسعه
طرح مشترك توليد اين جنگنده با همكاري ياكولوف روسيه و آئروماچي ايتاليا (Aermacchi) در سال 1993 آغاز شد و اولين جنگندهء ساخته شده به نام Yak/AEM/130D به سال 1996، اولين پروازش را به انجام رساند. به سال 1999 مشاركت اين دو كمپاني برهم خورد و شركت ياكولوف طرح Yak-130 و آئروماچي طرح M346 را هركدام جداگانه دنبال كردند.
در سه ماههء دوم سال 2003، نمونهء اوليهء هواپيماي Yak-130 تكميل شد و بيش از 450 پرواز توانست انجام دهد. اين پروازهاي آزمايشي، عمدتن جهت تست قابليت مانورپذيري در حالت پرواز با حداكثر زاويهء حمله يعني 42 درجه انجام شد.
در اين آزمونهاي پروازي، همچنين اثبات شد كه Yak-130 قادر است شتاب ثقلي بين -3G تا +8G را حين انجام مانورهاي سنگين پروازي همانند جنگندههاي عملياتي موجود در جهان نظير Su-30 ، MiG-29 ، F-15 ، F-16 ، F-22 و F-35 داشته باشد.
[External Link Removed for Guests]
گونههاي ديگر Yak-130
* مدلي مجهز به ادوات مخصوص فرود بر روي ناو، جهت آموزش خلبانان ناوهاي هواپيمابر
* مدلي جهت انجام عمليات شناسايي سبك وزن (Lightweight Reconnaissance Aircraft)
* مدلي بدون سرنشين جهت انجام ماموريت ضربتي
طراحي
هواپيماي Yak-130 اندكي با نمونهء اوليهاي كه به نام Yak-130D شناخته ميشد، تفاوت دارد كه اين تفاوت در اين موارد است:
تفاوت نمونهء اوليه و نمونهء اصلي
* اندكي وزن كمتر؛
* دماغهاي كه ميزان كروي بودن آن جهت نصب رادار بيشتر شده است؛
* بدنهء كوتاهتر؛
* سطح بال كمتر؛
به طور سنتي، بالهاي Yak-130 رو به عقب طراحي شدهاند، قسمت دم به شكل هواپيمايي يك باله است و در ساخت سطوح كنترلي (نظير فلپها و شهپرها)، از الياف فيبر كربن استفاده شده است.
همچنين براي محافظت موتور و كابين در برابر توپهاي ضدهوايي، از پوششهاي مقاوم از جنس مواد شيميايي تركيبي استفاده شده است. (به شكل زير توجه فرمائيد)
[External Link Removed for Guests]
شكل خاص بالها كه اندكي به عقب متمايل طراحي شدهاند، به هنگام برخاست هواپيما، ضمن كاهش جريانهاي گردابي، بر نيروي برا نيز ميافزايند و سكانهاي تمام متحرك كه اندكي پائينتر از بدنهء هواپيما تعبيه شدهاند باعث ميشوند كه اين هواپيما، از زاويهء حملهء بالايي برخوردار باشد.
Yak-130 هواپيمايي بسيار مانورپذير است و اين قابليت مانور را حتا ميتواند در زاويهء حملهء 42 درجه نيز حفظ كند.
[External Link Removed for Guests]
براي امكانپذيري فرود در باندهاي كوتاه، اين هواپيما مجهز به سه عدد فلپ جهت كاهش سرعت فرود مجهز شده است. اين فلپها چند تكه هستند و به هنگام فرود به سمت پائين جمع ميشوند و باعث كاهش نيروي برا و افزايش اصطكاك هوايي ميشوند.
بدنه و كابين هواپيما به دقت تمام طراحي شدهاند به طوري كه در نمونههاي شرقي، كمتر چنين طراحياي به چشم ميخورد، ضمن اينكه كارخانهء ياكولوف به مدت 30 سال يا 10000 ساعت پرواز يا 20000 فرود، مقاومت بدنه را به مشتري تضمين ميكند.
[External Link Removed for Guests]
كابين خلبان
كابين خلبان داراي سيستم تهويهء مطبوع و سيستم تنظيم فشار ميباشد. هر دو صندلي نصب شده ساخت كارخانهء زوزدا از نوع K-36LT3.5 بوده و از نوع صفر – صفر به شمار ميروند. هردو خدمهء هواپيما، به علت طراحي خاص و برجسته بودن شيشه، ديد كاملي به اطراف خويش دارند. خدمهء جلويي داراي ديد پائيني تا زاويهء 16 درجه و خدمهء كابين عقب داراي زاويهء ديد پائين 6 درجه ميباشد.
Yak-130 اولين هواپيماي روسي ميباشد كه در طراحي كابين آن، تمامن از ادوات ديجيتال استفاده شده است. اين سيستمهاي آويونيك نصب شده، مطابق استاندارد روسي Mil 1553 ساخته شدهاند و ميتوان آنها را مطابق سليقهء مشتري، تغيير داد.
كابين اين هواپيما تمامن بر اساس نمايشگرها رنگي ساخته شده است و در آن همانند ميگهاي29 اوليه يا سوخوي27 از عقربه و ادوات قديمي، خبري نيست.
* نمايشگرهاي نصب شده براي هر دو خدمهء هواپيما، با عينكهاي ديد در شب موسوم به NVG سازگار هستند و هنگام استفادهء خدمه از اين عينكها، نور ساطع شده از ادوات و نمايشگرهاي كابين، چشم آنها را آزرده نميكند.
* براي هر كابين، سه نمايشگر چندكارهء رنگي كريستال مايع (LCD) به اندازهء 6 اينچ در 6 اينچ نصب شده است.
* خلبان كابين جلو، ميتواند از سايت نشانهروي نصب شده در داخل كلاه خلباني خود استفاده كند.
* همانند F-16C/D از اخطارگر با صداي انسان استفاده شده است.
* همچنين از سيستم كامپيوتري پرواز با سيم موسوم به FBW جهت ايجاد پايداري بهتر در پرواز استفاده شده است كه باعث پرواز ايمنتر شده و اين هواپيما را قادر ميسازد شرائط پروازي مشابه جنگندههاي پيشرفته نظير MiG-29 ، Su-27 ، Su-30 ، F-15 ، F-16 ، F-18 ، Mirage2000 ، رافال و يوروفايتر را تجربه كند، ضمن اينكه در مقابل جنگندههاي نسل جديد نظير F-35 از نظر مقدورات پروازي، دچار نقصان نشود.
جالبترين بخش اين هواپيما، انتخاب نوع پرواز به وسيله نرمافزار تعبيه شده در كامپيوتر پروازي هواپيما ميباشد كه خلبان اصلي، مطابق با پيشرفت دورهء آموزش دانشجوي خلباني، نوع پرواز و محدوديتهاي خاص را براي هواپيما تعيين ميكند؛ براي مثال اطلاعات پرواز را طوري تعيين ميكند كه دانشجوي خلباني نتواند زاويهء حملهاي بيش از 15 درجه را ايجاد كند.
نوع طراحي كابين كه يك معماري باز به شمار ميرود، شامل دو كامپيوتر اصلي و سه درگاه اطلاعاتي قابل تقسيم بين كابين عقب و جلو ميباشد.
سيستم ناوبري هواپيما مجهز به ژيروسكوپ ليزري و مكان ياب جهاني از نوع GLONASS/NAVSTAR ميباشد.
كارخانهء زوزدا = سازندهء صندليهاي پرتاب شونده در روسيه (NPO Zvezda)
NVG مخفف Night Vision Goggle
تصويري از کابين خدمهء جلو
کابين به دقت طراحي شدهء ياک130، نشاني از جنگنده هاي قديمي ميگ29 و سوخوي27 ندارد.
[External Link Removed for Guests]
تسليحات
هواپيماي آموزشي Yak-130 ميتواند انواع مختلفي از تاكتيكهاي نبرد را شبيهسازي كند.
در اين هواپيما، يك محل حمله سلاح در وسط بدنه و تعداد 6 محل در زير بالها و 2 محل در نوك بالها، تعبيه شده است كه اين 8 محل، در مجموع ميتوانند حداكثر 3000 كيلوگرم بار را حمل كنند. اين بار ميتواند مهمات جنگي، تانكهاي سوخت، غلافهاي شناسايي، سيستمهاي ضد عمل الكترونيك يا هدفياب حرارتي باشد.
به علت نوع معماري باز در طراحي آويونيك اين هواپيما، Yak-130 ميتواند انواع گوناگوني از تسليحات غربي نظير موشكهاي هوا به هواي AIM-9L (سايدوايندر)، موشك هوا به زمين AGM-65 (ماوريك)، موشك هوا به هواي Magic2، موشك هوا به زمين هدايت ليزري ويخر، موشك هوا به هواي حرارت ياب كوتاه برد R-73، موشك هوا به زمين هدايت ليزري Kh-29 (موسوم به AS-15) و . . . را حمل كند.
همچنين يك لولهء مخصوص جهت استفادهء سيستم الكترواپتيكالي در زير بدنه تعبيه شده است كه پرتاب و هدايت بمبهاي هدايت شوندهء KAB-500Kr را امكانپذير ميسازد.
همچنين يك مسلسل بسيار پرقدرت 30 ميليمتري از نوع GSh-301 در درون بدنه تعبيه شده است. ضمن اينكه ميتوان نوع ديگر اين مسلسل به نام GSh-23 را در يك محل بيروني بدنه نصب كرد.
همچنين راكتاندازهاي غيرهدايت شوندهء B-8M و B-18 و بمبهاي خوشهاي 250 و 500 كيلوگرمي نيز در زير بدنه ميتوانند نصب شوند.
ياک130، مي تواند انواع گوناگوني از تسليحات ساخت غرب و روسيه را حمل کند:
[External Link Removed for Guests]
رادار
Yak-130 مجهز به يك رادار Osa با فركانس كاري 8 تا 12.5 گيگاهرتز ساخت ژوكوفسكي مجهز شده است. اين رادار ميتواند همزمان 8 هدف هوايي را رهگيري نمايد و همزمان به سمت 4 هدف شليك كند؛ ضمن اينكه ميتواند دو هدف زميني را نيز همزمان زيرنظر داشته و هدفگيري كند.
حداكثر برد رهگيري براي اهداف زميني به اندازهء 5 مترمربع، براي اهداف مقابل 85 كيلومتر و براي اهداف پشت سر، 45 كيلومتر ميباشد. همچنين از فاصلهء 65 كيلومتري، به طور اتوماتيك بر روي اهداف زميني قفل ميكند و در صورت مجهز بودن به موشکي با برد حداقل 65 کيلومتر، مي تواند هدف زميني قفل شده را از همان فاصلهء دور، به طور بسيار دقيق، منهدم نمايد.
رادار هواپيما همچنين قادر است بر اساس اطلاعات ديجيتال دريافتي حاصل از بازتابش امواج، تصويري گرافيکي بر روي صفحهء نمايش ظاهر کند و خلبان هر منطقه را که در نظر داشته باشد، به راحتي مي تواند بر روي صفحهء نمايشگر، به صورت شبيه سازي شده، بزرگ کند. بدين ترتيب، بدون آنکه نياز به ديد بصري خلبان به بيرون باشد، رادار بسيار پيشرفته ياک130، اين امکان جالب را مي دهد که خلبان از آرايش نيروهاي زميني دشمن، اطلاعات مفيدي کسب کند.
البته براي Yak-130 رادار ديگري نيز قابل سفارش است. اين رادار به نام Kopyo شناخته مي شود که يک رادار جهت ماموريتهاي ضربتي زميني است.
همچنين همانند F-16C/D، مي توان يک غلاف جستجوگر مادون قرمز را در زير بدنهء اصلي هواپيما نصب کرد. اين غلاف جستجوگر به نام Platan شناخته مي شود و مي تواند حرارت ساطع شده از اهداف زميني را همراه با مشخصات جغرافيايي آنان، در صفحهء نمايش خلبان، ظاهر کند. اين علائم مادون قرمز، مي تواند حرارت ناشي از موتور خودروها يا حتا هواپيماها و هليکوپترهاي پارک شده بر روي زمين باشد که علائم حرارتي ناشي از کارکرد موتور آنها، حتا پس از خاموش شدن، توسط Platan قابل شناسايي است. اين اطلاعات حرارتي دريافت شده، به علت طراحي يکپارچهء رادار، مي توانند عينن به موشکهاي هوا به زمين نظير AGM-65 (ماوريک) يا موشک روسي «ويخر» منتقل شده، سپس اين موشکها، با دقت هرچه تمام، اهداف مورد نظر خود را منهدم مي نمايند.
سيستم هاي اقدام متقابل
سيستم هاي الکترونيک اقدام متقابل يا ECM در اين جنگنده، شامل منحرف کنندهء موشکهاي ضدهوايي Flare و Chaff مي باشد؛ همچنين يک گيرندهء اخطار راداري براي آگاهي خلبان از رهگيري توسط رادار دشمن و يک ايجاد کنندهء فعال پارازيت براي رادار دشمن، از ديگر ملزومات استاندارد پيش بيني شده هستند.
موتور
اين جنگنده داراي پيشرانه اي پرقدرت با نسبت کشش به وزن 0.85 مجهز شده است. در مدل اوليهء اين جنگنده از دو موتور توربوفن DV-2SM ساخت اسلواکي استفاده شده بود که هرکدام کششي برابر 2200 کيلوگرم ايجاد مي کردند.
اما در نمونهء اصلي در خط توليد قرار گرفتهء اين جنگنده جهت نيروي هوايي روسيه، از دو موتور پرقدرت تر و کم مصرف تر توربوفن Al-222-25 با کشش هرکدام 2500 کيلوگرم استفاده شده است. اين موتورها، محصول مشترک روسيه و اوکراين هستند؛ ضمن اينکه براي نمونهء صادراتي نيز از همان موتور DV-2SM استفاده خواهد شد.
موتور DV-2SM ساخت شرکت Slovakian Povazske Strojarne متعلق به جمهوري اسلواکي
موتور Al-222-25 ساخت شرکت اوکرايني Motor Sich, Zaporozh'e Progress Design Bureau و شرکت روسي Moscow Salyut Motor Building Production Enterprise
مخازن سوخت داخلي، شامل دو محل داخل بالها و يک مخزن سوخت تعبيه شده در داخل بدنه مي باشد که روي هم 1750 کيلوگرم (2250 ليتر) سوخت را شامل مي شوند؛ ضمن اينکه از دو مخزن سوخت خارجي به ظرفيت هرکدام 450 ليتر نيز مي توان استفاده کرد که حداکثر سوخت هواپيما را به 2650 کيلوگرم (3370 ليتر) مي رسانند.
محلي نيز براي سوختگيري هوايي پيش بيني شده است که بنا به سفارش مشتري، لولهء سوختگيري هوايي قابل نصب مي باشد.
[External Link Removed for Guests]
دو صفحه بزرگ جهت جلوگيري از ورود اشياء خارجي به هنگام حمل و نقل هواپيما بر روي زمين در دهانهء ورودي موتورها نصب مي شود، ضمن اينکه يک پوشش مخصوص براي چرخ جلو در نظر گرفته شده است تا به هنگام حرکت بر روي سطوح گل آلود، مانع ورود اشياء خارجي به موتورها شوند.
برخي مشخصات فني
طرح اوليه: آئروماچي ايتاليا و ياکولوف روسيه
کشور سازنده: روسيه
نوع: جنگندهء بسيار پيشرفتهء آموزشي / ضربتي
پيشرانه
نوع مخصوص نيروي هوايي روسيه: موتور توربوفن Al-222-25 که در روسيه به نام RD-35M توليد مي شود؛ با کشش 4850 پاوند يا 2500 کيلوگرم.
نوع صادراتي: موتور ضعيف DV-2SM ساخت اسلواکي با کشش 2200 کيلوگرم.
وزن عادي جهت برخاستن: 11905 پاوند = 5400 کيلوگرم
حداکثر وزن براي برخاستن: 19841 پاوند = 9000 کيلوگرم
طول هواپيما: 11.24 متر
فاصلهء دو سر بالها: 10.4 متر
ارتفاع: 4.76 متر
سطح بالها: 23.5 مترمربع
اوزان
وزن خالي: 4600 کيلوگرم = 10141 پوند
حداکثر وزن قابل بارگذاري: 3000 کيلوگرم
وزن مخازن سوخت داخلي: 1750 کيلوگرم
حداکثر وزن هنگام برخاستن در نمونهء آموزشي: 6500 کيلوگرم
حداکثر وزن مدل ضربتي: 9500 کيلوگرم
حداکثر وزن قابل بارگذاري در بالها (نوع آموزشي): 276.4 کيلوگرم در هر مترمربع
حداکثر وزن قابل بارگذاري در بالها (نوع ضربتي): 403.9 کيلوگرم در هر مترمربع
عملکرد
حداکثر سرعت در سطح دريا: 0.92 ماخ
حداکثر سرعت در ارتفاع 15000 فوتي = 1037 کيلومتر بر ساعت = 644 مايل بر ساعت
سرعت به هنگام خيزش از باند: 205 کيلومتر بر ساعت = 128 مايل بر ساعت
سرعت فرود: 175 کيلومتر بر ساعت = 109 مايل بر ساعت
سرعت واماندگي (حداقل سرعت) با 20 درصد سوخت = 165 کيلومتر بر ساعت = 103 مايل بر ساعت
نرخ اوج گيري= 3048 متر بر دقيقه (تا ارتفاع 10000 فوت)
زمان لازم براي رسيدن به ارتفاع 30 هزار فوتي = 4 دقيقه
زمان لازم براي رسيدن به ارتفاع 35 هزار فوتي = 4 دقيقه و 12 ثانيه
سقف پرواز خدمتي: 41000 فوت
حداکثر سقف پروازي: 42660 فوت = 13000 متر
مسافت لازم جهت برخاستن: 340 متر = 1115 فوت
مسافت لازم جهت فرود: 550 متر = 1805 فوت
حداکثر برد با حفظ 10 درصد سوخت در هنگام فرود = 2546 کيلومتر = 1582 مايل
حداکثر برد به همراه دو مخزن سوخت خارجي: 3333 کيلومتر = 2071 مايل
برد عبوري در نوع صادراتي با مخازن سوخت داخلي: 2220 کيلومتر
برد عملياتي با دو بمب 500 پاوندي Mk83 و 5 دقيقه نبرد + دو موشک هوا به هوا + دو مخزن سوخت خارجي: 815 کيلومتر = 506 مايل
برد در ماموريت پشتيباني نزديک هوايي (CAP) با دو بمب 500 پاوندي Mk82 و دو بمب Mk83 + دو موشک هوا به هوا + تيربار نصب شده در زير بدنه + 30 دقيقه نبرد: 222 کيلومتر يا 183 مايل به صورت پرواز در ارتفاع بالا - پائين – بالا
برد در ماموريت ايجاد برتري هوايي با دو مخزن سوخت خارجي + دو موشک هوا به هوا و 2 ساعت گشت زني هوايي در ارتفاع 11600 متري: 444 کيلومتر
حداکثر فشار ثقل قابل تحمل در ارتفاع 15000 فوتي + 50 درصد سوخت داخلي و سرعت 0.8 ماخ = حدود 4.8G+
حد تحمل فشار ثقل: از +8G تا -3G
انواع ساخته شده
Yak-130D: نمونهء اوليه به شماره سريال RA-43130
Yak-130: نوع مخصوص نيروي هوايي روسيه که به تدريج از سال 2006 به تعداد 200 فروند در حال تحويل هستند.
Yak/AEM-130: نوع هيبريدي (سوخت هيدروژني) صادراتي از ياک130 که به علت مشکلات در نسبت کم کشش نسبت به وزن، آويونيک ضعيف نسبت به مدلهاي مشابه غربي و برخي مشکلات در طراحي بالها، کنار گذاشته شد.
Aermacchi M-346: نوع ساخته شده توسط پيمانکار ايتاليايي
[External Link Removed for Guests]
